सारं काही स्वतःसाठी

देवधर्म पूजाअर्चा
सारं असतं स्वतःसाठी
देवाला यातलं काही
नको असतं स्वतःसाठी

फुलं अर्पण करतो देवाला
ती काय त्याच्याकडे नाहीत म्हणून ?
सारी पृथ्वीच ज्याचा बगिचा
त्याला काय करायचंय फुलं घेऊन ?

नैवेद्य जो आपण दाखवतो
तो काय देव खातो ?
तो तर स्वतःच प्राणीमात्रांचं
भरणपोषण करीत असतो !

निरांजनाच्या इवल्या ज्योतीने
ओवाळतो आपण प्रभूला
चंद्रसूर्य जातीने
हजर ज्याच्या दिमतीला

स्तोत्रं त्याची गातो ती काय
हपापलाय म्हणून स्तुतीला ?
निर्गुण निराकार जो
त्याला अवडंबर हवंय कशाला ?

सारं काही जे करायचं
ते स्वतःसाठीच असतं करायचं ,
प्रार्थनेनं देव बदलत नसतो
स्वतःच स्वतःला असतं सुधारायचं !
आवडलेल्या आमटीचा
आवाज करीत मारता भुरका
विश्वास ठेवा यात काही पाप नाही ,
आनंदाने जगायचं नाकरणं
याच्यासारखा दुसरा शाप नाही !

जबरदस्त डुलकी येते
धर्मग्रंथ वाचता वाचता !
लहान बाळासारखे तुम्ही
खुर्चीतच पेंगू लागता !
विश्वास ठेवा यात काही पाप नाही ,
आनंदाने जगायचं नाकारणं
याच्यासारखा दुसरा शाप नाही !

देवळापुढील रांग टाळून
तुम्ही वेगळी वाट धरता !
गरम कांदाभजी खाऊन
पोटोबाची पूजा करता !
विश्वास ठेवा यात काही पाप नाही ,
आनंदाने जगायचं नाकारणं
याच्यासारखा दुसरा शाप नाही !

प्रेमाची हाक येते
तुम्ही धुंद साद देता !
कवितेच्या ओळी ऐकून
मनापासून दाद देता !
विश्वास ठेवा यात काही पाप नाही ,
आनंदाने जगायचं नाकारणं
याच्यासारखा दुसरा शाप नाही

-- मंगेश पाडगावकर--

::स्त्री का शपथपत्र::

मैं मैं हूँ । मैं ही रहूँगी।

मै नहीं राधा बनूंगी,
मेरी प्रेम कहानी में,
किसी और का पति हो,
रुक्मिनी की आँख की
किरकिरी मैं क्यों बनूंगी
मै नहीं राधा बनूँगी।

मै सीता नहीं बनूँगी,
मै अपनी पवित्रता का,
प्रमाणपत्र नहीं दूँगी
आग पे  नहीं चलूंगी
वो क्या मुझे छोड़ देगा
 मै ही उसे छोड़ दूँगी,
 मै सीता नहीं बनूँगी।

मै न मीरा ही बनूंगी,
किसी मूरत के मोह मे,
घर संसार त्याग कर,
साधुओं के संग फिरूं
एक तारा हाथ लेकर,
छोड़ ज़िम्मेदारियाँ
मैं नहीं मीरा बनूंगी।

यशोधरा मैं नहीं बनूंगी
छोड़कर जो चला गया
कर्तव्य सारे त्यागकर
ख़ुद भगवान बन गया,
ज्ञान कितना ही पा गया,
ऐसे पति के लिये
मै पतिव्रता नहीं बनूंगी
यशोधरा मैं नहीं बनूंगी।

उर्मिला भी नहीं बनूँगी
पत्नी के साथ का
जिसे न अहसास हो
पत्नी की पीड़ा का ज़रा भी
जिसे ना आभास हो
छोड़ वर्षों के लिये
भाई संग जो हो लिया
मैं उसे नहीं वरूंगी
उर्मिला मैं नहीं बनूँगी।

मैं गाँधारी नहीं बनूंगी
नेत्रहीन पति की आँखे बनूंगी
अपनी आँखे मूंदलू
अंधेरों को चूमलू
ऐसा अर्थहीन त्याग
मै नहीं करूंगी
मेरी आँखो से वो देखे
ऐसे प्रयत्न करती रहूँगी
मैं गाँधारी नहीं बनूँगी।

मै उसीके संग जियूंगी,
जिसको मन से वरूँगी,
पर उसकी ज़्यादती
मैं नहीं कभी संहूंगी
कर्तव्य सब निर्वाहुंगी
बलिदान के नाम पर
मैं यातना नहीं संहूँगी
मैं मैं हूँ मै ही रहूँ

पाऊस पडून गेला की
आकाशात सुंदर इंद्रधनुष्य उमलतं ;
त्याला पाहून मातीनं रुसावं का ?
सगळे रंग आकाशात तसेच ठेवून आलास,
मला काय दिलंस   म्हणून भांडावं का ?
***
नाहीच भांडत ती ,
मान्य करून टाकते की ,
त्याचं रंगहीन होऊन आपल्याकडे येणं ,
उगीच मनाला लावून घ्यायचं नाही ,
त्या कोरडय़ा सुंदर रंगापेक्षा आपल्याला काय मिळालं हे पहायचं    !
***
तो भरभरून बरसतो, तेव्हा रंगहीन असतो हे खरं ;
पण तो तिला जगण्याची,उमलण्याची ,
स्वत:तून रंग फुलवण्याची जादू देतो.
त्या जादूनं ,
काळ्या मातीतून किती रंग उमलतात ,
आणि रंगच कशाला ,
किती गंध , किती आकार,
किती प्रकारचं जगणंही बहरतं !
क्षणभर उजळणा:या रंगापेक्षा
स्वत: अनेक रंगांत उमलण्याची जादू
म्हणून तर काळ्या मातीला
किती युगं झाली, तरी हवीच असते त्याच्याकडून .
***
जगण्याचा तोल हा असा असतो !
कुणाला क्षणभराचे रंग मिळतात ,
कुणाला सुंदर क्षण मिळतात ,
कुणाकडे जग सहज मान उंचावून पाहतं ,
तर कुणाला मिळतं फक्त जगण्याचं बीज .
त्यातून आपापलं फुलायची जादू मात्र शिकून घ्यायची असते .
एकदा ती जादू आली की ,
रंग कुणाकडे मागावे लागत नाहीत,
ते उमलत राहतात,
बहरत राहतात.
***

( एका स्पॅनिश कवितेचा मुक्त अनुवाद)